Οι τεράστιες επιπτώσεις του οικονομικού εγκλήματος στην παγκόσμια οικονομία, η ανάγκη “οχύρωσης” και συνεργασίας και οι εξελίξεις στο κανονιστικό πλαίσιο της Ευρώπης, βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, στο επίκεντρο της συζήτησης στο 1ο Financial Crime Symposium, που διοργάνωσε χθες η Deloitte, στο Ωδείο Αθηνών.
Στην εισαγωγική του τοποθέτηση, ο Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης, Partner, Forensics, Financial Crime & Disputes στην Deloitte Greece, τόνισε ότι παρ’ όλο που υπάρχουν πολλά εργαλεία για την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος, κάθε χρόνο καταγράφεται μια αύξηση 15% στον οικονομικό αντίκτυπο του cyber crime.
“Είναι κάτι πολύ σημαντικό και πολύ επίκαιρο”, τόνισε, ενώ υπογράμμισε πως χρειάζεται συνεργασία, πρόληψη, διάγνωση και άμεση και σθεναρή αντιμετώπιση όταν προκύπτει θέμα οικονομικού εγκλήματος. “Πρέπει να επανεξετάσουμε τα συστήματα και να αντιμετωπίσουμε αδυναμίες, να βοηθήσουμε στην εκπαίδευση των εργαζόμενων, να υιοθετήσουμε νέες τεχνολογίες και ταυτόχρονα να δημιουργήσουμε μια κουλτούρα που θα εμπεριέχει μέσα της και την ακεραιότητα”, πρόσθεσε ο κ. Ελευθεριάδης. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό που λείπει είναι μία κοινότητα, στην οποία θα μπορούμε να ανταλλάσσουμε απόψεις, πρακτικές, εμπειρίες και ιδέες, ώστε να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε το οικονομικό έγκλημα πιο γρήγορα και πιο σωστά.
Ηλ. Σπυρτούνιας: Δημιουργείται έλλειψη εμπιστοσύνης
Από την πλευρά του, ο Ηλίας Σπυρτούνιας, Γενικός Διευθυντής του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, υπογράμμισε ότι πέρα από τους αριθμούς και τις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις, δημιουργείται μια έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα.
“Είναι σημαντικό να συζητούμε το θέμα σε επίπεδο όχι επιχειρήσεων, αλλά κοινωνίας. Ως Επιμελητήριο χαιρετίζουμε εκείνες τις εταιρείες που υιοθετούν συστήματα για την αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος”, δήλωσε, ενώ συμφώνησε ότι είναι αναγκαίο ένα οικοσύστημα που θα αποτελέσει προπομπό για καλές προοπτικές.
Γ. Κοντόπουλος: Σε διψήφιο ποσοστό επί του παγκοσμίου ΑΕΠ ο αντίκτυπος
Κάνοντας αρχικά μια μικρή αναφορά στις τρέχουσες εξελίξεις στην ελληνική αγορά, ο Γιάννος Κοντόπουλος, CEO της ΕΧΑΕ, ανέφερε ότι από το 2022 το Χρηματιστήριο Αθηνών έχει εισέλθει σε μια περίοδο σταθερής ανάπτυξης, κινούμενο παράλληλα με την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
H ανάπτυξη παραμένει ισχυρή και την τρέχουσα χρονιά, με τον Γενικό Δείκτη να έχει ανέλθει σε υψηλά 9ετίας, καταγράφοντας κέρδη 41% στους 8 πρώτους μήνες του έτους, και το ελληνικό χρηματιστήριο να κατατάσσεται στη δεύτερη θέση μεταξύ των διεθνών αγορών. Σύμφωνα με τον κ. Κοντόπουλο, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας διαμορφώνει ένα πιο ελκυστικό περιβάλλον για τους επενδυτές, αναμένεται να τονώσει περαιτέρω τη δυναμική του Χ.Α. και να ξεκλειδώσει νέα κεφάλαια, συνεισφέροντας στην ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων. “Στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται, το Χ.Α. είναι έτοιμο να αναλάβει τον ρόλο του ως κεντρικού πυρήνα της χρηματοοικονομικής δραστηριότητας της χώρας”, ανέφερε ο CEO της ΕΧΑΕ.
Αναφορικά με το οικονομικό έγκλημα, ο κ. Κοντόπουλος διευκρίνισε ότι δεν υπάρχει μια ενιαία ταξινόμηση του τι περιλαμβάνει ο όρος και υπάρχουν πολλές μορφές (ξέπλυμα χρήματος, χρηματοδότηση τρομοκρατίας, απάτη, δωροδοκία, κυβερνοέγκλημα κ.ά.). “Εάν αναφερόμαστε στον τραπεζικό τομέα, πρώτα στο μυαλό έρχονται η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και το ξέπλυμα χρήματος. Εάν αναφερόμαστε σε εισηγμένες εταιρείες, το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι η κατάχρηση αγοράς και το market abuse regulation”, εξήγησε.
Σύμφωνα με τον κ. Κοντόπουλο, κάτω από την ομπρέλα που λέγεται οικονομικό έγκλημα, μπορούμε να ορίσουμε διαφορετικές περιοχές που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ξεχωριστά στην καθημερινότητά μας. “Μας δίνει τη δυνατότητα να ενώσουμε τις δυνάμεις μας απέναντι σε έναν κοινό αντίπαλο και να εξερευνήσουμε συνέργειες, ακόμη κι εκτός συνόρων, καθώς πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόβλημα”. Ο ίδιος χαρακτήρισε “ανησυχητικό” το μέγεθος του οικονομικού εγκλήματος και την επίδρασή του στην παγκόσμια οικονομία, που αντιστοιχεί σε διψήφιο ποσοστό επί του παγκοσμίου ΑΕΠ, ενώ ειδικά για την ελληνική πραγματικότητα, τόνισε ότι εάν τα νούμερα προσαρμόζονταν στα ελληνικά δεδομένα, το ποσό θα ήταν και πάλι “αστρονομικό”.
Όλη η προσπάθεια για την αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος, σύμφωνα με τον κ. Κοντόπουλο, ξεκινά από την αναγνώριση του προβλήματος και στη συνέχεια από την υλοποίηση μιας ολιστικής προσέγγισης στην εταιρική διακυβέρνηση και ενός αποτελεσματικού συστήματος εσωτερικού ελέγχου.
Όσον αφορά στην εταιρική διακυβέρνηση, τα πλαίσια των μορφών οικονομικού εγκλήματος ορίζουν ως απαραίτητα βήματα:
– τη δέσμευση για την καταπολέμηση κάθε μορφής οικονομικού εγκλήματος
– τον ορισμό ενός επικεφαλής
– τη δημιουργία πολιτικών που ορίζουν εντός της εταιρείας και στις σχέσεις της το τι είναι πράξη που σχετίζεται με το οικονομικό έγκλημα
Όσον αφορά στον εσωτερικό έλεγχο, τα πλαίσια ζητούν τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των κινδύνων στους οποίους εκτίθεται μια εταιρεία, τον ορισμό του τρόπου με τον οποίο προσπαθούμε να διαχειριστούμε αυτούς τους κινδύνους και ξεχωριστές διαδικασίες ώστε να αποτρέπονται στην καθημερινότητα περιστατικά οικονομικού εγκλήματος.
Σύμφωνα με τον κ. Κοντόπουλο, δύο μεγάλα πεδία μάχης στα οποία εστιάζουμε και θα πρέπει να συνεχίσουμε να εστιάζουμε είναι: το πεδίο της πρόληψης (ενέργειες που αποσκοπούν στην αποτροπή-ενημέρωση, θέσπιση κανόνων, έλεγχος κ.ά.) και το πεδίο της αντιμετώπισης (καταστολή μέσω της έρευνας -εσωτερικής ή και εισαγγελικής- και του συστήματος δικαιοσύνης). Συστατικό επιτυχίας και στα δύο πεδία είναι, σύμφωνα με τον CEO της ΕΧΑΕ, η ύπαρξη διαφάνειας.
Οι ενέργειες του Χ.Α. ως προς την αντιμετώπιση των μορφών οικονομικού εγκλήματος κινούνται σε δύο άξονες: ο πρώτος αφορά ενέργειες του τμήματος εποπτείας αγοράς (παρακολουθεί την αγορά για πιθανά περιστατικά κατάχρησης), ενώ ο δεύτερος άξονας αφορά στις ενέργειες του Χ.Α. ως εισηγμένης εταιρείας:
– έχει θεσπίσει ρόλους για τα διαφορετικά προγράμματα αντιμετώπισης οικονομικού εγκλήματος,
– εφαρμόζει πολικές και διαδικασίες για την αντιμετώπιση μορφών οικονομικού εγκλήματος,
– έχει θεσμοθετήσει ένα σύστημα ελέγχου των εξωτερικών συνεργατών,
– διεξάγει εκπαιδευτικά προγράμματα για το προσωπικό,
– έχει θέσει σε λειτουργία διαύλους αναφοράς περιστατικών,
– συμμετέχει σε συζητήσεις με φορείς με στόχο την ανταλλαγή απόψεων.
“Το οικονομικό έγκλημα αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα της σύγχρονης εποχής και συνεχώς μεταβαλλόμενο πρόβλημα, η πρόληψη και η αντιμετώπιση του οποίου δεν θα πρέπει να αναβάλλεται από καμιά εταιρεία”, κατέληξε ο κ. Κοντόπουλος.
Εξελίξεις στο κανονιστικό πλαίσιο
Αναφερθείσα στις εξελίξεις ως προς το κανονιστικό πλαίσιο σχετικά με το οικονομικό έγκλημα, η Βάλια Βαρζάκα, Senior Financial Crime Expert της Deloitte Greece, τόνισε ότι “έρχονται σημαντικές εξελίξεις και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, καθώς και στις ΗΠΑ έχουμε ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο προ των πυλών, ενώ και το Ηνωμένο Βασίλειο προσπαθεί να προτεραιοποιήσει σημαντικές δραστηριότητες ώστε οι πόροι να απευθύνονται σε ό,τι έχει πραγματική αξία”.
Στην Ευρώπη, το 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να αναθεωρήσει το Action Plan για την πάταξη του ξεπλύματος χρήματος. Οι ενέργειες που προβλέπονται στο Action Plan χωρίζονται σε τρεις πυλώνες και αφορούν την εναρμόνιση του κανονιστικού πλαισίου, για την κατάλληλη ενσωμάτωσή του χωρίς αλλαγές από τα κράτη-μέλη. Επίσης, βοηθούν στο κομμάτι τηςυλοποίησης του κανονιστικού πλαισίου, με guidelines που εκδίδουν οι ευρωπαϊκές αρχές.
Η Ελεάνα Μπάτση, Principal, Risk Advisory της Deloitte Greece, ανέφερε ότι τον Ιούλιο του 2023 η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών εξέδωσε το τελευταίο διετές opinion που έχει να κάνει με το ξέπλυμα χρήματος και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Από το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθεώρησε το πλάνο υιοθέτησης μιας ενιαίας πολιτικής για το ξέπλυμα χρήματος. Σε αυτό το πλαίσιο δημιούργησε μια δέσμη τεσσάρων νομοθετημάτων προς εφαρμογή τα επόμενα χρόνια:
– πρόταση κανονισμού για το ξέπλυμα,
– δημιουργία ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής για το ξέπλυμα (εντός του 2024),
– έκτη οδηγία για το ξέπλυμα,
– επικαιροποιημένος κανονισμός για τις μεταφορές κεφαλαίων (τέλη 2023)
Η ελληνική πραγματικότητα
Όσον αφορά στην ελληνική πραγματικότητα, η κα Βαρζάκα τόνισε ότι το κεντρικό μητρώο πραγματικού δικαιούχου αποτελεί πλέον πραγματικότητα, ενώ τον Ιούνιο του 2023 υπήρξε μια κοινή υπουργική απόφαση σχετικά με την πρόσβαση στο κεντρικό μητρώο. Τον ίδιο μήνα υπήρξε επίσης ΚΥΑ που καθορίζει τους μηχανισμούς ελέγχου και δίνει τη δυνατότητα στα ελεγκτικά κλιμάκια να προβαίνουν άμεσα σε κυρώσεις όταν εντοπίζουν μη τήρηση των υποχρεώσεων καταχώρησης.
“Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την αποτελεσματικότητα του μητρώου, γιατί η ακρίβεια των στοιχείων θα συντελέσει στη δυνατότητα όλων των υπόχρεων προσώπων να έχουν ένα εργαλείο για τον έλεγχο των στοιχείων του πελάτη”, τόνισε.
Ένα άλλο κομμάτι που έχει προχωρήσει στην ελληνική πραγματικότητα αφορά τη δέσμευση δήλωσης περιουσιακής στοιχείων (νόμος 5042), αλλά και η αλλαγή στον ν.4547 για τα αρμόδια στελέχη.
Κρυπτοστοιχεία
Τον Ιούνιο του 2023, η FATF (Financial Action Task Force) εξέδωσε μια έκθεση για την εφαρμογή των προτύπων παγκοσμίως, που έδειξε ότι το 75% όλων των κρατών στον κόσμο είτε συμμορφώνονται μερικώς είτε καθόλου με τις συστάσεις που έχει εκδώσει η FATF.
“Η Ευρώπη δείχνει να εναρμονίζεται με την FATF, παρ’ όλα αυτά ήταν μια μακρά νομοθετική διαδικασία”, ανέφερε η κα Μπάτση. Όπως εξήγησε, μόλις τον Ιούνιο δημοσιεύθηκαν δύο κανονισμοί που αφορούν τα κρυπτοστοιχεία, που παρέχουν διαφάνεια στην αγορά και μεγαλύτερη ιχνηλασιμότητα στις μεταφορές που αφορούν κρυπτοστοιχεία και προστατεύουν την αγορά από πρόσωπα ή οντότητες που χρησιμοποιούν τα κρυπτοστοιχεία για ξέπλυμα.
Αυτήν την περίοδο είναι, επίσης, σε διαβούλευση κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση κίνδυνου, που περιλαμβάνουν ρυθμίσεις που έχουν να κάνουν με τα κρυπτοστοιχεία.
Η κα Βαρζάκα ανέφερε ότι την περίοδο 2021-2022 η FATF ασχολήθηκε με θέματα όπως η διακίνηση παράνομης μετανάστευσης, το κομμάτι των πραγματικών δικαιούχων, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση της τεχνολογίας. Ο στόχος για το 2024 είναι η εξεύρεση λύσεων για την αποτελεσματική ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων που προέρχονται από εγκληματικές ενέργειες, ώστε να μειωθεί το οικονομικό κίνητρο και να επιστρέφονται τα περιουσιακά στοιχεία στα θύματα.
“Από τη δεκαετία του ’90, έχουν γίνει πολλά, αλλά δεν πρέπει να εφησυχάζουμε, γιατί το οικονομικό έγκλημα εξελίσσεται, πρέπει να αναγνωρίζουμε τους κινδύνους που αντιμετωπίζει ο κάθε οργανισμός, αλλά και τους αναδυόμενους κινδύνους, ενώ το κανονιστικό πλαίσιο θα πρέπει να δώσει έμφαση στην αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων”, κατέληξε η κα Βαρζάκα.
