Τα αποτελέσματα της ανάπτυξης των υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρώπη είναι αμφίσημα, προειδοποιεί το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) σε έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα. Με τη δράση και τη χρηματοδότησή της, η ΕΕ έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της λεγόμενης «γαλάζιας ενέργειας», στο πλαίσιο της επιδίωξης των στόχων της για το κλίμα και την ενέργεια.
Ωστόσο, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, τα αποτελέσματα μάλλον υπολείπονται των φιλοδοξιών της, ενώ πολύ περισσότερα είναι αυτά που πρέπει να γίνουν ώστε η ενέργεια από υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές να καταστεί βιώσιμη από κοινωνικο-οικονομική και περιβαλλοντική άποψη.
Η γαλάζια ενέργεια αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των πράσινων στόχων της Ένωσης. Το 2020, η Επιτροπή ενέκρινε τη στρατηγική της για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης των υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΥΑΠΕ) και την αξιοποίηση του δυναμικού τους. Από το 2007, για τις τεχνολογίες ΥΑΠΕ έχουν διατεθεί 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει χορηγήσει δάνεια και έχει προβεί σε επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου συνολικής αξίας 14,4 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η μεγάλη ανάπτυξη των ΥΑΠΕ συνοδεύεται από ένα ιδιαίτερο «πράσινο δίλημμα»: αν και κομβικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση της ΕΕ, η ανάπτυξή τους μπορεί να βλάψει το θαλάσσιο περιβάλλον. Μολονότι η στρατηγική της ΕΕ επιδιώκει να συμβιβάσει την ανάπτυξη των ΥΑΠΕ με την προστασία της βιοποικιλότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει αναλύσει τις πιθανές επιπτώσεις της στο περιβάλλον. Αυτές, ενδεικτικά, μπορεί να είναι ο εκτοπισμός ειδών, μεταβολές στη δομή των πληθυσμών και αλλαγές στη διαθεσιμότητα τροφίμων ή στα μεταναστευτικά μοτίβα. Συνολικά, το ΕΕΣ εκφράζει φόβους ότι η επέκταση των ΥΑΠΕ στην Ευρώπη θα μπορούσε να αποβεί σε βάρος του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τόσο κάτω όσο και πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
«Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέδειξε τη σημασία της ενεργειακής ανεξαρτησίας της ΕΕ. Οι θάλασσές μας μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Ωστόσο, η γαλάζια επανάσταση της ΕΕ δεν είναι σκοπός που αγιάζει τα μέσα: δεν πρέπει να επιτρέψουμε η ανάπτυξη των υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να προκαλέσει σημαντική κοινωνική ή περιβαλλοντική ζημιά.»
Οι υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σπανίως συνυπάρχουν με άλλους τομείς δραστηριότητας. Ειδικότερα, οι συγκρούσεις με τον αλιευτικό κλάδο παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεπίλυτες και η εναντίωση στις ΥΑΠΕ συχνά αναζωπυρώνεται κατά την αξιολόγηση επιμέρους έργων. Ακόμη, οι χώρες της ΕΕ που μοιράζονται τα ίδια ύδατα μόνο κατ’ εξαίρεση σχεδιάζουν κοινά έργα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ευκαιριών για αποδοτικότερη χρήση του πεπερασμένου θαλάσσιου χώρου. Επιπλέον, οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της ανάπτυξης των ΥΑΠΕ δεν έχουν μελετηθεί ενδελεχώς.
Η έκθεση του ΕΕΣ αναφέρει επίσης ότι ο κίνδυνος διαταραχής του εφοδιασμού με κρίσιμες πρώτες ύλες μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη υπεράκτιων έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρώπη. Σήμερα, αυτές οι πρώτες ύλες προέρχονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Κίνα, η οποία διαδραματίζει επίσης καίριο ρόλο στην κατασκευή των μόνιμων μαγνητών για τις ανεμογεννήτριες. Καθώς αυτή η εξάρτηση της ΕΕ μπορεί να δημιουργήσει φαινόμενα συμφόρησης, στην έκθεση εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού, δεδομένων των τρεχουσών γεωπολιτικών εντάσεων. Άλλο εμπόδιο είναι οι χρονοβόρες εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης. Λόγου χάριν, στη Γαλλία μπορεί να απαιτηθούν έως και 11 χρόνια για τη χορήγηση άδειας για εγκατάσταση παραγωγής αιολικής ενέργειας, διάστημα που συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγαλύτερων στην Ευρώπη.
