Γράφει η Κωνσταντινοπούλου Βασιλική (Βίκη) ,
Κάθομαι στο μπαλκόνι ενός ξενοδοχείου στην Κεφαλλονιά. Σήμερα το πρωί και με τις φωτιές να μαίνονται στην Αττική και στον Έβρο σκεφτόμουν το μύθο των Αμαδρυάδων. Πρώτη φορά τον είχα ακούσει στο δημοτικό, ήταν ένα κείμενο στο βιβλίο «Γλώσσα μου». Οι Αμαδρυάδες ήταν νύμφες που κατοικούσαν στα δένδρα, αν ένα δένδρο κοβόταν τότε η νύμφη πήγαινε και κατοικούσε σε άλλο δένδρο και έβρισκε τον τρόπο να τιμωρήσει τον ένοχο[1]. Η φροντίδα των δένδρων ήταν ιερή πράξη, για το λόγο αυτό οι Δρυίδες θεωρούνταν ως ιερείς, δάσκαλοι, ή ως σοφοί τόσο από την ελληνική μυθολογία όσο και από άλλες ευρωπαϊκές όπως αυτές των Κελτών[2]. Ακόμη και στο χριστιανισμό, η πρώτη εντολή που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο είναι να ονοματίσει τα φυτά και τα ζώα, του δίνει την ευθύνη της φροντίδας επί της πλάσης[3].
Σήμερα, ο άνθρωπος απαλλαγμένος από τις δεισιδαιμονίες και τους μύθους, μελετά, παρατηρεί και εκπλήσσεται από τα ευρήματά του. Μια ανακάλυψη που μετρά κάποια χρόνια ζωής είναι πως τα δένδρα επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω του ριζικού συστήματος των μυκήτων, το επονομαζόμενο «μυκήλιο». Το μυκήλιο, είναι το διαδίκτυο του δάσους. Όταν ένα δένδρο αρρωσταίνει τότε μέσω του μυκηλίου στέλνει σήμα στα άλλα συγγενή δένδρα ή και μη για να του στείλουν τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται για να ιανθεί. Όταν ένα δένδρο κόβεται ζητά πάλι βοήθεια ώστε να διατηρηθεί και να πετάξει νέα κλαδιά από τον εναπομείναντα κορμό[4]. Σε περίπτωση πυρκαγιάς στέλνουν σήματα κινδύνου μέσω του συστήματος επικοινωνίας που έχουν, τότε το μυκήλιο που αντέχει σε θερμοκρασίες των 225 βαθμών κελσίου, προσπαθεί να διατηρήσει όποια θρεπτικά συστατικά μπορεί ώστε μετά το πέρας της φωτιάς να μπορέσει να αναγεννηθεί το δάσος[5]. Η γνώση αυτή ότι το δάσος αναγεννάτε από τις στάχτες του, είναι γνωστή στους κτηνοτρόφους εδώ και χιλιάδες χρόνια, εξ’ ου και η πρακτική του να βάζουν ελεγχόμενα φωτιές για να αναζωογονηθεί το έδαφος να βγάλει νέα χορτάρια ώστε να βοσκίσουν τα ζώα τους. Η παρατήρηση υπήρξε πάντα η καλύτερη φίλη του ανθρώπου, αυτή τον βοήθησε να κατακτήσει πολλές κορυφές και να φθάσει στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας.
Η παρατήρηση όμως και οι αισθήσεις, αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε πως δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των θηλαστικών αλλά και των φυτών. Τα φυτά «βλέπουν» και «ακούν», αντιλαμβάνονται μέσω των αισθητήριων τους το περιβάλλον γύρω τους και αντιδρούν σε αυτό[6]. Αρχίζει να διαφαίνεται ότι η κορυφή δεν είναι μόνο δική μας και πως η επιβίωση μας δεν εξαρτάται μόνο από εμάς αλλά το πως συνυπάρχουμε μέσα στη φύση μαζί με τα άλλα είδη. Η ευημερία του ανθρώπου που τόσο πασχίζει να καταφέρει μέσω διαφορών μέσων εξαρτάται και από το περιβάλλον στο οποίο δρα και στην ευρυθμία της φύσης. Τα τελευταία χρόνια πασχίζουμε μέσω της τεχνολογίας να βρούμε τρόπους απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα, φθάσαμε στο βαθμό όπου «ρομποτικά φυτά» μπορούν να απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα και να ελευθερώνουν οξυγόνο[7]. Σίγουρα, η τεχνολογία μπορεί να σταθεί αρωγός σε πολλά από τα προβλήματα που δημιουργούμε, αλλά δεν είναι πανάκεια και δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως πανάκεια.
Πριν κλείσω, θα ήθελα να αναφέρω ένα ταξίδι τροφής. Κάθε χρόνο, η αφρικανική σκόνη ξεκινά ένα ταξίδι, ισχυροί άνεμοι την παρασέρνουν και την στέλνουν από τη μεσόγειο ως το δάσος του Αμαζονίου. Το δάσος εκεί, απορροφά όλα τα θρεπτικά συστατικά της σκόνης αναγεννάται και συμβάλει ύστερα και αυτό στον κύκλο ζωής του νερού στη γη[8]. Φέτος, η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με περίσσια αφρικανική σκόνη, όλοι είδαμε τις αποκαλυπτικές εικόνες, ήταν σα να πρωταγωνιστούσαμε στο Mad Max και απορήσαμε για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Με τις φωτιές που έκαψαν τεράστιες εκτάσεις πέρυσι το καλοκαίρι, δεν υπήρχαν εκεί τα δένδρα για να απορροφήσουν την σκόνη, ένα συσσίτιο της μάνας Γης έμεινε να πλανάται στον αέρα. Οι πράξεις μας έχουν και συνέπειες. Οι θερμοκρασίες φέτος το καλοκαίρι έφθασαν στις πόλεις στους 45 βαθμούς κελσίου. Δεν υπήρχαν τα δένδρα εκεί. Στην απουσία τους, δεν είχαμε και πολλές βροχές φέτος, γιατί αυτά συμβάλλουν στη διατήρηση του κύκλου ζωής του νερού.
Οι φωτιές κάποια στιγμή θα σβήσουν, μήπως στα αποκαΐδια τους δεν θα πρέπει να εκτιμήσουμε τον αντίκτυπο μόνο βάση των ανθρώπινων ζωών και των περιουσιών αλλά να το συνεκτιμήσουμε και με βάση των δένδρων και των ζωών που χάθηκαν και τον αντίκτυπο που θα έχει αυτό όχι μόνο στις ανθρώπινες ζωές αλλά και στον πλανήτη ως όλον. Ίσως, η λύση να έγκειται τελικά στη συνειδητοποίηση της συνύπαρξης με τη φύση και όχι στην αντικατάσταση του φυσικού με το τεχνητό. Η διαδρομή είναι μακρά και δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τώρα που ό,τι και αν ακουμπήσεις πονάει…
[1] Britannica, The Editors of Encyclopaedia. “dryad”. Encyclopedia Britannica, 19 Mar. 2024, https://www.britannica.com/topic/dryad. Accessed 13 August 2024.
[2] “Druid.” Merriam-Webster.com Dictionary, Merriam-Webster, https://www.merriam-webster.com/dictionary/druid. Accessed 13 Aug. 2024.
[3] Stone, M. E. (2007). “Adam’s Naming Of The Animals: Naming Or Creation?”. In The Poetics of Grammar and the Metaphysics of Sound and Sign. Leiden, The Netherlands: Brill. https://doi.org/10.1163/ej.9789004158108.i-377.25, Accessed 13 Aug. 2024.
[4] Johnston E. &Brewer G., Mycelium: Exploring the hidden dimension of fungi, Kew, https://www.kew.org/read-and-watch/fungi-hidden-dimension, Accessed 13 Aug. 2024.
[5] Firefighting Fungi: Mycelium’s Unexpected Flame Resistance, Emerging Technologies
Consumer Goods, https://www.synbiobeta.com/read/firefighting-fungi-myceliums-unexpected-flame-resistance, Accessed 13 Aug. 2024.
[6] The senses of plants, BBVA Open Mind, https://www.bbvaopenmind.com/en/science/bioscience/the-senses-of-plants/, Accessed 13 Aug. 2024.
[7] Tarantola, A., These robotic ‘trees’ can turn CO2 into concrete, https://www.engadget.com/2018-09-11-robot-trees-co2-into-concrete-climate-change.html, Accessed 13 Aug. 2024.
[8] Hance, J., How the Sahara keeps the Amazon rainforest going, https://news.mongabay.com/2015/03/how-the-sahara-keeps-the-amazon-rainforest-going/, Accessed 13 Aug. 2024.
Σύντομο Βιογραφικό
Η Κωνσταντινοπούλου Βασιλική (Βίκη) ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο τμήμα Ψηφιακών
Συστημάτων του Πανεπιστήμιού Πειραιώς πάνω στο «Δίκαιο και Τεχνολογίες Πληροφορικής
και Επικοινωνιών». Είναι πτυχιούχος του τμήματος Θεολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2020 ασχολείται ερασιτεχνικά με την τέχνη του κολλάζ και του
mixed media. Έργα της έχουν δει τη δημοσιότητα στο γαλλικό τύπο ενώ παράλληλα έχει
συμμετάσχει σε ομαδικές εικαστικές εκθέσεις. Αντλεί τη θεματολογία από τη
διεπιστημονικότητα των σπουδών της και προσπαθεί να προάγει το διάλογο μεταξύ των
επιστημών.
