Tο φτωχότερο 20% του πληθυσμού ξοδεύει το 55,9% του οικογενειακού του προϋπολογισμού μόνο για τρόφιμα και στέγαση, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το πλουσιότερο 20% είναι 24,7%.
Η κυβέρνηση στη ΔΕΘ 2025 παρουσίασε ένα ευρύ πακέτο φορολογικών παρεμβάσεων, με κεντρικό μήνυμα την ανακούφιση της μεσαίας τάξης και την ενίσχυση των οικογενειών. Η αναμόρφωση της φορολογικής κλίμακας, η μείωση τεκμηρίων διαβίωσης, οι ειδικές προβλέψεις για πολύτεκνους και νέους έως 30 ετών προβλήθηκαν ως κομβικές κινήσεις για τη στήριξη των φορολογουμένων.
Ωστόσο, τα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) 2024 της ΕΛΣΤΑΤ που δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα φανερώνουν μια διαφορετική πραγματικότητα: οι οικονομικές αντοχές των νοικοκυριών παραμένουν περιορισμένες, με την ακρίβεια να απορροφά κάθε πιθανή μελλοντική ελάφρυνση.
Σύμφωνα με την ΕΟΠ, η μέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών το 2024 ανήλθε σε 20.694 ευρώ ή 1.724 ευρώ τον μήνα. Πρόκειται για μια αύξηση 3,6% σε τρέχουσες τιμές σε σχέση με το 2023, αλλά μόλις 1% σε σταθερές τιμές, αν ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός. Με άλλα λόγια, οι πολίτες ξόδεψαν περισσότερα, αλλά η αγοραστική τους δύναμη ουσιαστικά παρέμεινε στάσιμη. Η σύγκριση με το παρελθόν είναι ακόμη πιο αποκαλυπτική: η μέση δαπάνη παραμένει 16,6% χαμηλότερη από τα επίπεδα του 2008.
Το φτωχότερο 20% του πληθυσμού ξοδεύει το 55,9% του οικογενειακού του προϋπολογισμού μόνο για τρόφιμα και στέγαση, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το πλουσιότερο 20% είναι 24,7%. Με το ήμισυ των νοικοκυριών να ζει με λιγότερα από 1.338 ευρώ μηνιαίως, το περιθώριο πραγματικής αποταμίευσης ή βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου παραμένει περιορισμένο. Οι αυξήσεις σε βασικά είδη διατροφής – όπως τα έλαια (+12,6%), τα ψάρια (+9,3%) και τα φρούτα (+4,8%) – καταδεικνύουν ότι οι καθημερινές ανάγκες γίνονται όλο και πιο δαπανηρές.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα μέτρα της ΔΕΘ 2025, αν και σημαντικά σε επίπεδο φορολογικής πολιτικής, δείχνουν να απευθύνονται σε φορολογούμενους που βρίσκονται ήδη πάνω από το όριο του αφορολόγητου ή σε εισοδηματικές κατηγορίες που έχουν περιθώριο να επωφεληθούν από μειώσεις συντελεστών. Η μείωση των συντελεστών κατά 2% για εισοδήματα από 10.000 έως 40.000 ευρώ, η εισαγωγή ενδιάμεσου συντελεστή 39% για εισοδήματα 40.000 – 60.000 ευρώ και οι ειδικές μειώσεις για οικογένειες με παιδιά πράγματι θα αυξήσουν το διαθέσιμο εισόδημα για περίπου 4 εκατομμύρια φορολογουμένους.
Όμως, οι αλλαγές αυτές θα εφαρμοστούν από το φορολογικό έτος 2026, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να μην δουν άμεσα καμία διαφορά. Επιπλέον, οι χαμηλόμισθοι και οι χαμηλοσυνταξιούχοι, που συχνά μένουν κάτω από το αφορολόγητο, δεν θα επωφεληθούν σχεδόν καθόλου. Για αυτούς, το πραγματικό βάρος παραμένει η καθημερινή ακρίβεια: το ενοίκιο απορροφά το 17,1% του οικογενειακού προϋπολογισμού στα νοικοκυριά που νοικιάζουν, ενώ η στέγαση συνολικά καταλαμβάνει το 14,4% των δαπανών.
Τέλος, από τα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών προκύπτει με τον πιο καθαρό τρόπο το μεγάλο κενό στη φορολογική πολιτική: η παντελής απουσία παρεμβάσεων στους έμμεσους φόρους. Πρόκειται για τον πιο άδικο και δυσβάσταχτο μηχανισμό επιβάρυνσης, καθώς πλήττει κατευθείαν τα χαμηλά εισοδήματα. Ο ΦΠΑ σε τρόφιμα και βασικά αγαθά παραμένει σταθερά υψηλός, μετατρέποντας κάθε αύξηση τιμών σε άμεσο πλήγμα για τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Παρά τις εξαγγελίες της ΔΕΘ για στοχευμένες μειώσεις ΦΠΑ σε ορισμένες περιοχές, δεν υπήρξε καμία γενικευμένη παρέμβαση που θα μπορούσε να προσφέρει πραγματική και άμεση ανάσα στα νοικοκυριά. Έτσι, η φορολογική πολιτική εξακολουθεί να στηρίζεται κυρίως στην κατανάλωση, φορτώνοντας το βάρος στους πιο αδύναμους, αυτούς που ήδη μετρούν το εισόδημά τους μέχρι το τελευταίο ευρώ για να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες.
