Διανύουμε πλέον τον τελευταίο μήνα του Φθινοπώρου τον Νοέμβριο. Η ατμόσφαιρα που μας χαρίζει είναι μυστήρια και ιδιόμορφη, λόγο της κυριαρχίας του υγρού στοιχείου (πολλών βροχών και υγρασίας), καθώς επίσης και του χρωματισμού της φύσης (κοκκινωπές και κιτρινωπές αποχρώσεις στα φύλλα των δέντρων). Είναι ο μήνας που μας προετοιμάζει για τον Χειμώνα. Ο Νοέμβριος έλαβε τ’ όνομά του από λατινικό «novem» που σημαίνει εννέα, μιας και ήταν ο ένατος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου. Οι Ρωμαίοι τον είχαν αφιερώσει στον Ποσειδώνα και γιόρταζαν τα Ποσειδώνια.
Από την λαϊκή μας παράδοση έχει λάβει κι άλλες ονομασίες όπως «Βροχάρης» λόγω των πολλών βροχών, «Χαμένος» επειδή μέσα στην μέρα έχει τις λιγότερες φωτεινές ώρες, οπότε οι άνθρωποι έχουν λιγότερες ώρες να εργαστούν άρα είναι «χαμένος» χρόνος. Οι μέρες του λοιπόν είναι πιο πολύ για ξεκούραση παρά για εργασία. Άλλες ονομασίες του Νοέμβρη είναι «Παχνιστής» λόγο της ομίχλης, Σκιγιάτης ή Νυκτιάτης γιατί οι περισσότερες ώρες του είναι σκοτεινές, «Μεσοσπορίτης» μιας και οι περισσότεροι γεωργοί βρίσκονται στο μέσο της σποράς τους, «Φιλιππιάτης» λόγο της εορτής του Αγ. Φιλίππου, μα και «Παραμυθάς».
Το σκοτάδι και το κρύο κυριαρχεί απ’ την δύση του ηλίου, ο ηλεκτρισμός δεν υπήρχε, οπότε οι άνθρωποι μαζεύονται νωρίς στο σπίτι γύρω από το τζάκι ή την ξηλόσομπα και μιας και όλη η οικογένεια είναι μαζί κοντά στην φωτιά καλυμμένοι με την μυστηριώδη ατμόσφαιρα του Νοεμβρίου, ήταν ιδανική ευκαιρία για αφήγηση παραμυθιών και μύθων. Αποτελεί λοιπόν τον μήνα που οι άνθρωποι έλεγαν τα περισσότερα παραμύθια έτσι του χάρισαν και την ανάλογη ονομασία «Παραμυθάς»! Γενικότερα πρόσφερε μια ευκαιρία που μια οικογένεια ερχόταν σε επικοινωνία, τα μικρότερα παιδιά να μάθουν μέσα από διηγήσεις γηρεότερων μελών και να συνδεθούν με στοιχεία της παράδοσης και της ιστορίας του τόπου τους.
Στις μέρες μας λόγω του ότι, το λαϊκό παραμύθι αποτελεί ένα «μαγικό εργαλείο» με σπουδαία εκπαιδευτική και παιδαγωγική μορφή είναι απαραίτητο να το χρησιμοποιεί κάθε γονιός και εκπαιδευτικός, το οποίο μπορεί να το χρησιμοποιήσει με ποικίλους τρόπους, με σκοπό να προσεγγίσει την παιδική ψυχή προκειμένου να την θρέψει, να την ελευθερώσει μα και να βοηθήσει στην πνευματική και κοινωνική ανάπτυξή της. Το παραμύθι ως κείμενο αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας με συμβολικά χαρακτηριστικά, που το παιδί ταυτίζεται ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο το οποίο ανήκει και τις ψυχικές – αναπτυξιακές ανάγκες που έχει. Στα λαϊκά παραμύθια υπάρχουν χαρακτήρες που έχουν μια επιθυμία κι αγωνίζονται να την αποκτήσουν. Στην πορεία συναντούν εμπόδια, βοηθούς, παγίδες που καλούνται να τα ξεπεράσουν ώσπου στο τέλος κερδίζουν αυτό που ονειρευόσανται. Έτσι και στην ζωή καλείται ο κάθε άνθρωπος να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες προς την υλοποίηση του κάθε στόχου του.
Ένα παιδί ελευθερώνει πιο εύκολα άσχημα βιώματα ή επιθυμίες μέσα από την δραματοποίηση ενός παραμυθιού ή άλλων δράσεων με βάση το παραμύθι. Επειδή, το παιδί «κρύβεται» πίσω από τον ρόλο ενός χαρακτήρα του παραμυθιού και κινείται π.χ. σα να είναι η αρκούδα του παραμυθιού, μα στην ουσία παρουσιάζει τις κινήσεις και τα λόγια που θα ήθελε να εκφράσει το ίδιο. Η μίμηση το βοηθά τόσο στο να κατανοήσει, να δεχτεί την κατάσταση την οποία βιώνει όσο και να την αντιμετωπίσει ακολουθώντας ένα παιδί την πορεία του χαρακτήρα του παραμυθιού που ταυτίστηκε. Στα λαϊκά παραμύθια συναντάμε πολλά αναγνώσματα με διαφορετικά θέματα και παραλλαγές ανά τόπους, παρατηρούμε λοιπόν μια μεγάλη θεματολογία όπως τις ανθρώπινες αξίες κι επιθυμίες που σχετίζονται κυρίως με βιοποριστικά θέματα και απόκτησης οικογένειας, την διαφορετικότητα, την κακοποίηση ζώων, καθώς επίσης συναντάμε και παραμύθια με ανθρώπους που έχουν βιώσει απώλειες αγαπημένων προσώπων. Ερχόμενο λοιπόν ένα παιδί σε επαφή με ανάλογα θέματα, αντιλαμβάνεται πως δεν είναι το μόνο το οποίο μπορεί να δέχεται κάτι από τα παραπάνω και μέσα από τον αγώνα του ήρωα για αντιμετώπιση του θέματός του, αντλεί δύναμη και πίστη, ότι και το ίδιο είναι ικανό να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο στην πορεία του και να βγει νικητής.
Ακόμη το παιδί αναπτύσσεται γλωσσικά, πλάθει εικόνες, προβληματίζεται, δημιουργεί νέες ιδέες κι έρχεται σε επαφή με την λαογραφικά στοιχεία του τόπου του μέσα από την επαφή του με το λαϊκό παραμύθι. Επίσης, το παιδί δένεται με το άτομο το οποίο, του αφηγήται το παραμύθι μιας και μοιράζονται μια ιδιαίτερη στιγμή! Άρα ως γονείς κι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να το χρησιμοποιούμε στην επαφή μας με τα παιδιά, άλλωστε μας προδιαθέτει κι ο μήνας ο «Παραμυθάς» που διανύουμε!
Με το καλό να εντάξεται το παραμύθι στην σχέση σας με το παιδί!
Παροιμίες για τον μήνα Νοέμβριο μέσα από την λαϊκή μας παράδοση:
«Οποίος σπείρει τον Νοέμβρη ούτε σπόρο δεν Θα πάρει».
«Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας».
«Τ’ τριάντα, τ” Αγι-Αντριός, αντρειεύεται το κρύο».
«Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί».
«Τον Οκτώβρη τα κυδώνια, το Νοέμβρη παραμύθια».
Κονδυλία Θεοδωροπούλου
αφηγήτρια & συγγραφέας παραμυθιών – θεατροπαιδαγωγός
Βιβλίο της ιδίας: «Τα παραμύθια των Αστεριών»
υπότιτλος «όταν σου προσφερθεί κάτι δώσε και συ»
email επικοινωνίας: 1kondylia.theodoropoulou@gmail.com
